Stallman công bố kế hoạch về hệ điều hành GNU vào tháng 9 năm 1983 trên USENET và một vài danh sách thư ARPAnet.

Năm 1985, Stallman xuất bản GNU Manifesto, phác thảo động cơ của ông khi tạo ra một hệ điều hành tự do gọi là GNU có thể tương thích với Unix. Tên gọi GNU là cách viết tắt đệ quy cho "GNU's Not Unix" (GNU không phải Unix). Ngay sau đó, ông khởi đầu một hội phi lợi nhuận gọi là Tổ chức Phần mềm Tự do (Free Software Foundation - FSF) để thu hút các lập trình viên phần mềm tự do và tạo ra một cơ sở hạ tầng hợp pháp cho phong trào phần mềm tự do. Trong FSF, Stallman đóng vai trò một vị chủ tịch không lương.

Năm 1985, Stallman đã sáng tạo và phổ biến khái niệm copyleft, một cơ chế hợp pháp để bảo vệ quyền sửa đổi và tái phân phối cho phần mềm tự do.